|
بندي بند 209
نامه اي از فرزاد کمانگر
به نام آزادي
"نخست
براي گرفتن کمونيستها آمدند
من
هيچ نگفتم
زيرا کمونيست نبودم
بعد براي گرفتن کارگران و اعضاي سنديکا آمدند
من
هيچ نگفتم
زيرا من عضو سنديکا نبودم
سپس براي گرفتن کاتوليکها آمدند
من
باز هيچ نگفتم
زيرا من پروتستان بودم
و
سرانجام براي گرفتن من آمدند
ديگر کسي براي حرف زدن باقي نمانده بود "¹
هنگامي که از گوشه چشم تابلو بازداشتگاه اوين را خواندم آنچه را از اين
زندان از گذشته دور تا امروز در ذهن داشتم و يا خوانده بودم مرور کردم
، ناخودآگاه "خون ارغوانها"²در ذهنم تجلي دوباره يافت . خيلي دوست
داشتم کاش آن سرود را حفظ کرده بودم ، لحظه ورود به راهروهاي 209 و
انفرادي هاي آن بويي غريب و ناآشنا را حس ميکردم با خودم گفتم شايد اين
بوي زندان ، بوي خفقان و بيداد باشد
.
چشم بند تا خروج از 209 جزئي جدا نشدني از زنداني است که مرا به ياد
کساني انداخت که سلاطين در سياهچالها چشمانشان را در مي آورند تا
بينايي ، حسي که انسان بيشترين ارتباط را با دنياي اطراف ميگيرد را از
او بگيرند و حال چشمانت را مي بستند ، غافل از اينکه گاهي ديوارها مانع
بينش و ديدن نميشوند
.
209
يعني انفرادي ، انفرادي که قريب ترين و گمنام ترين واژه کتابهاي قانون
ماست يعني توهين ، تحقير ، بازجويي هاي چندين و چند ساعته ، بي خبري
مطلق ، ايزوله کردن و در خلاء نگهداشتن ، خرد کردن به هر قيمت و هر
وسيله اي . انفرادي يعني شکنجه سفيد يعني شبهاي بي پايان و اضطراب ،
بعد از شکنجه سفيد شب و روز فرقي با هم ندارد فقط نبايد هيچ اخبار يا
اطلاعات تازه اي به تو برسد . اطلاعات و اخبار تو تنها القائاتي است که
روزي چند بار در اتاقهاي سبز رنگ بازجويي طبقه اول در گوشهايت تکرار
ميشود تا تو را ضربه پذير سازد و تو در سلولت وعده هاي بازجويت را در
ذهن بررسي ميکني و فردا و فرداها دوباره همان برنامه در اتاقهاي سبز
بازجويي شبيه اتاق جراحي تکرار ميشود و آنقدر اين عمل تکرار ميشود تا
گفته هاي بازجو ملکه ذهن تو ميگردد و تو باور ميکني که چه موجود بدي
بوده اي
!
و
هر روز که از اتاق بازجويي به سلولت برميگردي هر آنچه در سلولت هست زير
و رو شده است يا بهتر بگويم شخم زده شده است ، خمير دندان ، صابون ،
شامپو ، پتوهاي سياه بد بويت ، موکت رنگ و رفته و حتي ليوان چندبار
مصرفت را بدنبال چيزي جابجا کرده اند . شايد به دنبال ردي از لبخند ،
اميد ، شادي ، آرزو و خاطره ميگردند تا مبادا پنهان کرده باشي ، و هر
شب که تو در روياي ديدن دوباره مهتاب به ديوار سلولت چشم ميدوزي چيزي
مانند شبح از دريچه کوچک سلولت سرک ميکشد و تو را زير نظر ميگيرد ،
مبادا به "خواب شيرين" رفته باشي و يا در روياي شبانه ات مادر بر بالين
فرزند آمده باشد و در آن تاريکستان لالايي را مرهم زخمهاي فرزند نموده
باشد.
به
ديوارها که چشم ميدوزي به يادگاريهايي که ميهمانان قبلي سلولت از خود
به جا گذاشته اند از عرب و ترک و کرد و بلوچ و معلم و کارگر و دانشجو
گرفته تا فعال حقوق بشر و روزنامه نگار ، همه به اينجا سري زدند . گويي
درون 209 عدالت در حق همه به طور مساوي اعمال شده است چون اينجا فارغ
از قوميت ، فازغ از جنسيت ، فارغ از مذهب و فارغ از هرگونه طبقه اي همه
به گونه اي مساوي به زندان مي آيند
.
از
سلولهاي انفرادي تا سلولهاي عمومي تنها بيست تا سي متر فاصله است که
بعضي ها چند ساله و بعضي ها چند ماهه طي ميکنند ، سلول عمومي يعني ديدن
و حرف زدن با انسانهايي شبيه خودت يعني شنيدن صداي انسانهايي که بايد
صدايشان شنيده شود ، سلول عمومي يعني نوشيدن يک ليوان چاي داغ يعني
رفتن به حمام به دلخواه خودت ، سلول عمومي يعني اجازه اصلاح سر و صورت
و براي بعضي ها يعني اجازه ديدن چشمان نگران عزيزان ، پشت ديوارهاي
شيشه اي و براي من يعني رفتن به هواخوري بعد از ماهها ، بعد از ماهها
براي اولين بار به هواخوري رفتم ، هقته اي سه بار و هر بار 20 دقيقه ،
هواخوري اتاق کوچکي بود با ديوارهاي بلند و سقفي نرده کشي شده و مشبک ،
براي من که آسمان و خورشيد را هر روز از دامن زاگرس عاشقانه نگريسته
بودم اينجا گويي آسمان را پشت ميله ها زنداني کرده بودند .خورشيد دزدکي
به گوشه اي از هواخوري سرک کشيده بود و انگار او هم ميدانست که نبايد
به ديوارهاي امنيت ملي نزديک شد ، دوربيني هم بالاي سرمان تند و تند
ميچرخيد تا همه جا را زير نظر داشته باشد ، مبادا با خورشيد خانم نگاهي
رد و بدل کنيم و چشمکي بزنيم که به حساب "ارتباط با بيگانگان" گذاشته
شود و يا به نسيم بگوييم "حال همه ما خوب است" و اين خبر موجب "تشويش
اذهان عمومي" گردد و ديوارهاي هواخوري نيز آنقدر لکه هاي ناشيانه رنگ
بر آنها ديده ميشد که ديوارها را بد منظر کرده بود "هر چند که زيباترين
ديوارها اگر ديوار يک زندان باشند باز شايسته تخريبند"
.
ديوارهاي 209 رسالت خطير خود يعني جدا کردن زندانيان از يکديگر را به
خوبي انجام نداده بودند . اينجا ديوارها قاصد دوستي و نامه رسان شده
بودند ، پس بايد مجازات ميشدند و هر هفته بر تن ديوار رنگ تيره تر
ميکشيدند تا در نهايت روزي با سنگ سياه نقش پوشش کردند . ديوارهاي
هواخوري براي زندانيان تخته سياه ، روزنامه ديواري و حتي ترک ديوار نقش
صندوق پست را ايفا ميکرد و پيام زندانيان را به هم ميرساند . ديوارها
پر بود از خبرها و اسامي دانشجوها ، آنها که از تير ماه 78 ، نه
نه...!! ، دورتر... از 16 آذر آمده بودند ، آنها که سالهاست پاي ثابت
انفراديها هستند و با جسارت تمام مينوشتند "دانشجو ميميرد ذلت نمي
پذيرد" و اسم دانشگاه خود را زيرش مينوشتند . جوان ديگري آرم ان جي
اويشان را با ظرافت تمام روي ديوار طراحي ميکرد هر چند بار رنگ ميزدند
اما او دوباره و چند باره ميکشيد و کساني هم طلب اخبار ميکردند . من هم
روزي بر ديوار هواخوري نوشتم سلام ، با خودم گفتم "سلامت را نخواهند
پاسخ گفت" ولي خيلي زود نوشتند ، "سلام شما؟!" و دوستي هايمان آغاز شد
، از دانشجوها گرفته تا زنداني القاعده اي که بعدها در رجايي شهر معلم
زبان انگليسي ام شد ، کلي دوست "ديوارگي" پيدا کرده بود و روزي که
انفراديها پر شده بود و جا براي تازه واردها کم آمد به ناچار خيلي ها
را در يک سلول جمع کردند و انگار سالها بود که همديگر ار ميشناختيم .
پلي تکنيکي ها ، تحکيم وحدت ، مسيحي ها ، ترک ، بلوچ ، کرد و... ،
انگار سالها بود همديگر را ميشناختيم ، يکي آرايشگر ميشد يکي آشپز ، تا
صبح مي نشستيم و از دردهاي جامعه ميگفتيم ، هر چند دردهايمان مشترک بود
اما تا صبح صحبت ميکرديم و صبح ما را صداي گريه سيد ايوب زنداني بلوچ
بغل دستي که سالها اينجا بود به خود مي آورد ، آنقدر کسي فريادش را
نشنيده بود که به خدا نامه مينوشت و در هواخوري ميگذاشت و با صداي گريه
او سکوتي سنگين بحث ما را خاتمه ميداد و گاهي صداي پاشنه کفش زني ما را
به سکوت وادار ميکرد ، از فرط خوشحالي و هيجان از سوراخ کوچک در ، يا
از لاي پره هاي رادياتور سلول 121 به بيرون نگاهي مي انداختيم ، زني
بود که با چشماني بسته به سوي اتاق بازجويي ميبردنش ، چادري به سر داشت
که دهها ترازو بر چادرش نقش بسته بود ، قامت او ترازوهاي عدالت را کج و
معوج و نابرابر نشان ميداد . اين صداي آشناي پا، اعلام حضوري موقرانه
بود تا به ما بگويد اينجا هم زندگي و مبارزه بي صداي پاشنه هاي بلند
معنايي ندارد ، کمي تامل و ساعتي فکر کردن ميخواهد تا متوجه شوي همه
يکي بوديم
.
اتاق بازجويي مان همان اتاقي بود که راننده هاي شرکت واحد و معلم ها
بازجويي شده بودند ، ميز بازجويي همان ميزي بود که دانشجوها بر روي آن
يادگاري نوشته بودند و تختي که من روي آن ميخوابيدم ، همان تختي بود که
"عمران" جوان بلوچ قبل از اعدام رويش نوشته بود دلم براي کوير تنگ شده
، چشم بندمان هم همان چشم بندي بود که اعضاي کمپين يک ميليون "فرياد
خاموش" به چشم داشتند ، پس نبايد غريبگي کرد و نبايد همديگر را فراموش
کرد ، اينها همه يک جورهايي آشنايند ، اينجا همه چون شمايند ، راستي ،
فکر کن شايد فردا نوبت تو باشد...
معلم و فعال حقوق بشري محکوم به اعدام
بند بيماران عفوني (5) زندان رجايي شهر کرج
فرزاد کمانگر - 10/3/87
1-برتولت
برشت - در هنگامه نازيها
2-"خون
ارغوانها" سروده اي است از ارغوان هميشه سرخ بيژن جزني
3-شعر
زيباي " سلام " سروده شاعر معاصر آقاي سيد علي صالح
|
