|
آلودگی خور موسی را جدی بگیریم
بحران حیات در جنوب
خوزستان
همه
چیز را از بین می بریم ،نابود می کنیم و چیزی و حتی قطره ای برای
آیندگان باقی نمی گذاریم. دیر زمانی است یکی از شاخ آبه های خلیج
فارس
که
حایز اهمیت اکولوژیک (بوم شناختی)،اقتصادی و نظامی است به نام
"خورموسی" نام برده می شود .خورموسی تالابی بین المللی است و زیستگاه
مهمی برای پرندگان خاورمیانه محسوب می شود.همچنین پرورشگاه نوزادان
آبزیان خلیج
فارس
است.در
گذشته از این تالاب مقادیر زیادی ماهی صید می شد که اکنون بسیار کاهش
یافته است،متاسفانه همین مقدار کم نیز آلوده است
.
این
تالاب وسیع مانند دیگر تالابها و مناطق کشور مورد تهدید قرار گرفته است
. این تهدید بیشتر از جانب فاضلاب هایی است که وارد خورموسی می شوند.از
بین فاضلابها،فاضلاب های پتروشیمی "ماهشهر" که حاوی فلزات سنگین به
ویژه جیوه است از همه خطرناک تر و خطر آن برای عموم مردمی است که ماهی
یا غذای دریایی مصرف می کنند.روزانه حدود 500 تن کاتد جیوه ای توسط این
مرکز مصرف می شد. معلوم نیست با هشدارهایی که در چند ماهه اخیر توسط
رسانه های خبری داده شده این امر متوقف شده است ؟! جیوه یکی از فلزات
سنگین است که وارد خورموسی می شود.شکل آلی این فلز به نام "متیل جیوه"
در طول زنجیره غذایی بیشتر می شود و تجمع می یابد که به آن تجمع
زیستی می گویند
.
جیوه
به طور طبیعی از طریق سنگ و خاک و همچنین فاضلاب صنایع کاغذ سازی
،دباغی،چرم سازی،کودهای شیمیایی و پتروشیمی وارد آب های سطحی می شود .
فرآیند تصیفه آب نیز ممکن است جیوه را در آب منتشر کند.یک منبع
غیرمستقیم ورود جیوه به آبهای سطحی،جیوه موجود در هوا است که بوسیله
باران به آب های سطحی و خاک وارد می شود. جیوه قادر است همانند آب بخار
شده و توسط هوا منتقل شود . جیوه در محیط به صورت آلی و غیرآلی یافت
می شود.جیوه عمدتا در محیط زیست به صورت عنصری،نمک های یک و دو ظرفیتی
و همچنین ترکیبات آلی به ویژه متیل یافت می شود
.
میزان
زیادی از جیوه موجود در آب،خاک،گیاهان و جانوران به شکل جیوه آلی و
غیرآلی و عمدتا به صورت متیل است.ماهیان و پستانداران دریایی قادرند
متیل جیوه را در طیف وسیعی نسبت به ترکیبات معدنی جذب کنند. بسیاری از
باکتری ها و قارچ های آبزی قادر به متیلاسیون جیوه هستند.متیل جیوه در
دو کفه ای ها می تواند 40 تا 90 درصد تجمع یابد که معمولا شاخص متیل
جیوه محسوب می شوند.همچنین متیل جیوه در ماهیان تا 85 درصد،در گوشت
کوسه سیاه تا 65 درصد و در عضله نهنگ خاکستری می تواند تا 95 درصد تجمع
یابد
.
غذا مهمترین منبع جیوه در بدن انسان است.ماهیان و فرآوردههای دریایی
بیشترین میزان متیل جیوه را دارا هستند. متوسط مصرف روزانه مجاز جیوه
از طریق غذا در حدود 10 تا 12 میلی گرم است.اما آنچه در برخی نواحی
مانند نواحلی ساحلی "خوزستان" که ماهی یکی از غذاهای اصلی مردم است را
تشکیل می دهد جذب روزانه جیوه بسیار بیشتر است
.
جیوه
هیچگونه عملکرد فیزیولوژیکی مفیدی در بدن ندارد و به دلیل وجود حالت
های فیزیکی و شیمیایی مختلف سنجش جیوه به شکل مستقیم انجام می شود .
جذب ترکیبات معدنی جیوه از غذا حدود 7 تا هشت درصد کل مقدار جیوه است و
بقیه آن از طریق لوله گوارش جذب می شود. در حالیکه جذب گوارشی متیل
جیوه جذب شده به سرعت در خون ظاهر می شود . نمک های جیوه از طریق
کلیه،کبد،روده،بزاق و شیر دفع می شوند و مهمترین مسیر دفع نمک های جیوه
ادرار و مدفوع است. اما متیل جیوه از بدن دفع نمی شود و میزان آن با
مصرف روزانه ماهی آلوده به متیل جیوه پیوسته بیشتر می شود
.
اولین گزارش بیماری توسط متیل جیوه از ژاپن و خلیج مینیماتا ارائه شده
است که به نام بیماری مینیماتا معروف شد . نمک های جیوه عنصری و غیرآلی
می توانند توسط باکتری های موجود در گل و لای بستر آب های آلوده به
متیل جیوه تغییر شکل داده و از طریق گیاهان آبزی،جلبک ها ،ماهیان و
پلانکتون های جانوری به زنجیره غذایی وارد شوند. متیل جیوه در طول
زنجیره غذایی افزایش می یابد. ترکیب متیل جیوه در مقایسه با سایر اشکال
دیگر جیوه به مراتب سمی تر است به همین جهت آگاهی از میزان متیل جیوه
در رژیم غذایی اهمیت دارد
.
عمده
ترین عوارض ناشی ازمسمومیت با جیوه بروز اختلالات عصبی و کلیوی است که
در اثرترکیبات آلی و معدنی جیوه ظاهر می شود. تاثیرات عمده جیوه در
انسان کم وبیش مشابه سرب است.به طوریکه از عوارض مشخص آن،تاثیر بر
سیستم عصبی ، آسیب های مغزی،شنوایی وبویایی گزارش شده است. بزرگسالانی
که در معرض مقدار زیادی متیل جیوه قرار گرفته اند ممکن است لرزش وبی
حسی،خارش و سوزش در لب ها،زبان و انگشتان دست و پا را تجربه کنند.
مسمومیت با جیوه از طریق نمونه ادرار و خون قابل تشخیص است
.
در
برخی موارد که سطح جیوه در بدن به مقدار زیادی بالا رود ، ژله درمانی
(Gelatin therapy)
جهت سرعت بخشیدن دفع از بدن ضرورت دارد. ژله درمانی وارد کردن یک ماده
شیمیایی به خون است که با جیوه ترکیب شده و به خارج شدن این فلز به
خارج کمک می کند . مقدار جیوه موجود در خون نشانگر خوبی جهت تعیین
مقادیر جیوه در بدن است،مقدار 20 تا 60 میکروگرم در 100 میلی گرم خون
موجب بروز علائم می شود. متیل جیوه ممکن است در جانوران ایجاد تومور
کند . در مورد ارتباط متیل جیوه با سرطان در انسان،اطلاعات کافی موجود
نیست. تنها شواهد محدودی در جانوران وجود دارد
.
تاثیرات
سرطان زایی در جانوران همراه با صدمات شدید کلیوی است . سازمان بهداشت
جهانی و سازمان جهانی غذا و کشاورزی (فائو) میزان جذب هفتگی جیوه را از
طریق مواد غذایی 300 میکروگرم مجاز دانسته اند که مقدار 200 میکروگرم
آن می تواند به صورت متیل باشد . اما معلوم نیست مردم خونگرم "خوزستان"
به حاشیه نشینان خورموسی چه میزان از این ماده خطرناک را به صورت
هفتگی دریافت می کنند
.
خورموسی در جنوب استان خوزستان قرار دارد . این خور در امتداد شمال شرق
– جنوب غرب است که محیط داخلی آن در مجموع 251/35 کیلومتر و مجموع
مساحت داخلی آن 1089/53 کیلومتر مربع برآورد شده است . متوسط عمق آب
خورموسی بین 12 تا 18 متر است که در کنارهها بسیار کاهش یافته است .
شوری آب کانال خورموسی از متوسط شوری خلیج "فارس"که بین 38 تا 41 قسمت
در هزار
(PPT)
است بیشتر بوده و حدود 43/3 قسمت در هزار اندازه گیری شده است
.
در
تابستان به علت افزایش تبخیر سطحی میزان شوری افزایش یافته و به 45 تا
47 قسمت در هزار می رسد.از طرفی در زمستان با افزایش بارش و ورود آبهای
سطحی و روان آبها از شوری آن کاسته شده و به 27 قسمت در هزار می رسد .
سختی آب خورموسی به طور متوسط حدود 50 تا 60 میلی گرم درلیتر است.
دامنه اسیدیته آب آن از 7/65 تا 8/27 تغییر می کند . کمترین مقدار
اسیدیته آب آن مربوط به خرداد ماه و حداکثر آن در فرودین ماه ثبت شده
است. از پیرامون این خور حدود 27 خور فرعی منشعب شده است که مهمترین
آنها خورملح ،قناقه،دورق،"زنگی،ماهشهر،" مرمرس،غزاله،احمدی،مجیدیه و
اردله هستند
.
اما در واقع خورموسی "خور »(Creek)
نیست بلکه از نظر زمین شناسی یک "خلیج کوچک »
(Bay)
محسوب می شود.خورموسی بزرگترین ومهمترین خلیج کوچک در خلیج "فارس" است.
اصطلاح خلیج کوچک به تورفتگی یا شاخابه
(lnlet)
باز،پهن و منحی از دریا یا دریاچه اطلاق می شود که در داخل خشکی یا بین
دو دماغه یا پرتگاه که بزرگتر از یک پناهگاه
(Cove)
بوده قرار دارد ولی معمولا کوچکتر اما با مشخصه عمومی همسان با یک خلیج
(Gulf )
است
.
خور
نسبت به پناهگاه باریکتر بوده و تا فاصله بیشتری به داخل خشکی کشیده
شده است . همچنین خوربه عنوان یک شاخابه جزر و مدی باریک و کوچک به
خصوص روی سواحل کم ارتفاع یا روی مدخل یک رودخانه عریض به دریا در نظر
گرفته می شود البته نظریه دیگری در خصوص خورموسی عنوان شده است وآن
معرفی خورموسی به عنوان یک کولاب)
Lagoon)
است
منبع
:
روزان – شماره : 1203
|
