|
گزارشى از
اجلاس
۱۵۵
هزار نفرى مجمع اجتماعى جهانى در برزيل
تلاش براى
تحقق اصول بنيادين حقوق بشر
یکشنبه
21
فروردین
۱۳۸۴-
10 آپریل 2005
گروه سياسى شرق: خبرى از
سالن هاى لوكس و مدرن و اتاق هاى كنفرانس نبود.
۱۵۵
هزار نفر از مدافعان حقوق بشر و فعالان اجتماعى
۵
روز تمام در چادرهايى سفيد رنگ كه در سواحل پورتو آلگره برزيل برافراشته بود، به دور هم جمع
شدند تا پنجمين اجلاس مجمع جهانى اجتماعى «World
Social Forum»
متفاوت از دوره هاى قبل باشد. نشستى كه در نقطه مقابل اجلاس «داووس» قرار دارد و سرلوحه
كارى آن تلاش براى تحقق اصول بنيادين حقوق بشر و مبارزه با جهانى سازى است. از همين رو،
هزاران سازمان حقوق بشرى و
NGOهاى
فعال در زمينه مسائل اجتماعى و حتى افراد علاقه مند به مباحث اين اجلاس ششم تا يازدهم بهمن
سال گذشته (۲۶
الى ۳۱
ژانويه) روانه شهر ساحلى «پورتوآلگره» برزيل شدند و به موضوعات متنوعى از حقوق شهروندى،
دموكراسى و مبارزه با جهانى سازى نئوليبرالى گرفته تا مضامينى چون جوانان، سالخوردگان،
مبارزه با تعصب، مقابله با زندگى به معناى نفى زندگى و... پرداختند. برخلاف اجلاس «داووس»
كه همزمان با پنجمين اجلاس «مجمع اجتماعى جهانى» با شركت قدرت هاى برتر جهان در كشور سوئيس
برگزار شد، نقطه اتكاى اجلاس «WSF»
افكار عمومى و سازمان هاى مدنى هستند. اين مورد در اساسنامه و اصول اجلاس جهانى اجتماعى نيز
مورد تاكيد قرار گرفته است. چنان كه در مبانى آن آمده است: «WSF»
غيردولتى و غيرحزبى است. اين اجلاس به لحاظ سياسى خود را مكانى براى تجمع گروه ها و فعاليت
هاى اجتماعى مخالف نئوليبراليسم و تسلط كاپيتاليسم بر دنيا و هر نوع امپرياليسم مى داند.
اين اساسنامه مى افزايد: «WSF
همواره يك گردهمايى خواهد بود كه درهاى آن بر روى پلوراليسم و تنوع فعاليت ها و راه هاى
مشاركت باز است و اين امر، سرمنشاء ثروت و قدرت در جنبش فوق و براى خلق دنيايى ديگر است.
WSF
همچنين اجلاسى همراه با تناقضات خواهد بود كه ناشى از آرا و نظرات مخالف در ميان سازمان ها
و جنبش هايى است كه در محدوده اصول و مبانى آن است.» به اين ترتيب دامنه فعاليت هاى اجلاس
مجمع اجتماعى جهانى بسيار گسترده و متنوع و عمدتاً در مسير احقاق صلح و دوستى در جهان است.
شايد همين مسئله عامل افزايش
۷۵
هزار نفرى شركت كنندگان در اين دوره از گردهمايى
WSF
نسبت به دوره قبل كه سال گذشته در هند برگزار شد باشد. اما از سوى ديگر بالا رفتن ميزان
حضور كشورهاى مختلف در اجلاس از جنبه اى ديگر نيز قابل بررسى است. به اين معنا كه تعداد
NGOها
و سازمان هاى مدنى كشورهاى مختلف در
WSF،
حضور فعال و پوياى اين نهادهاى مدنى در كشورهاى فوق و قدرت سازمان هاى مردمى و دموكراسى در
آنها را نشان مى دهد. چنانچه حضور كشورهايى چون هند و افغانستان در پنجمين گردهمايى اجلاس
اجتماعى جهانى جلب توجه بسيارى كرد. در اين ميان ايران نيز حضورى هر چند كم رنگ در اجلاسيه
داشت. «كانون مدافعان حقوق بشر» دو دوره متوالى است كه نماينده اى را از ايران روانه نشست
WSF
مى كند و اولين كنفرانس آن پس از افتتاحيه با پيام «شيرين عبادى» برنده جايزه صلح نوبل در
سال ۲۰۰۴
و رئيس كانون مدافعان حقوق بشر آغاز مى شود.
• اسلام و حقوق بشر
پنجمين دوره اجلاس
اجتماعى جهانى (World
Social Forum) نيز
چنين بود. پس از برگزارى مراسم افتتاحيه گردهمايى با حضور
۲۰۰
هزار نفر از علاقه مندان در شهر ساحلى «پورتوآلگره»، اولين كنفرانس درباره حقوق بشر و
كاركرد اجتماعى با پيام «شيرين عبادى»
۲۷
ژانويه (دوازدهم بهمن گذشته) آغاز به كار كرد. «نرگس محمدى» نماينده كانون مدافعان حقوق بشر
در نشست WSF
بيانيه را قرائت كرد و سپس خود به سخنرانى پرداخت. اين فعال حقوق بشرى با بيان اينكه متن
اظهاراتش درباره «اسلام و حقوق بشر» است، به ايراد سخن پرداخت: «دين براى تحقق عدالت و براى
رهايى و آزادى و نجات بشر آمده و روح و جوهره اديان، نجات بشريت است از چنگال ظلم و بردگى
و هر آنچه كرامت والاى انسانى را خدشه دار نمايد. از نگاه ما دين و حقوق بشر و دين و
دموكراسى نه تنها منافات و ضديتى با هم ندارند، بلكه هم راستا و هم سو هستند. يكى از پيام
هاى اصلى دين فراخوانى براى صلح و امنيت و زندگى مسالمت آميز بشرى است و اين برخى افراد و
گروه ها هستند كه به نام دين، اهداف و شيوه هاى ضدانسانى و مخالف حقوق انسان را پياده مى
كنند كه كارشان از دو حالت خارج نيست. يا تفسير و برداشت غلط و وارونه و متحجرانه از دين
دارند و يا براى پوشش اهداف خود نياز به سپر دين دارند. پس دين را نبايد در يك يا چند دوره
و با عملكرد يك فرد يا يك گروه سنجيد. دين، مبتنى بر يك سرى اصول است كه آن اصول جان و كلام
دين است. اصولى چون عدالت، آزادى، كرامت انسان، صلح و...» «نرگس محمدى» آنگاه به نظر
روشنفكران درباره اسلام و حقوق بشر اشاره كرد و گفت: «ا دين و شريعت دو مقوله مرتبط و در
عين حال قابل تفكيك از يكديگرند. به گفته «اقبال لاهورى»، شريعت (احكام مدنى) متاثر از
شرايط زمان و مكان است اما جوهر مذهب بر اساس تعالى انسان و انتخاب آگاهانه ايمان و زيست
انسانى در جهان است.
در كشورهاى مسلمان،
روشنفكران مذهبى، دغدغه نجات اصل دين را دارند و با سختى ها و نگرانى ها حتى مرگ و زندان و
شكنجه روبه رو هستند. اقبال لاهورى متفكر مسلمان و روشنفكر مذهبى در كتاب «احياى تفكر دينى
در اسلام» در بحث اصل حركت در اسلام با طرح احكام مدنى دين و تاثير آن از شرايط زمانى و
مكانى، پيام اصلى دين اسلام را پيام جهانى براى آزادى و رهايى مى داند كه در شرايط منطقه اى
_ جغرافيايى و تاريخى براى پيشبرد اهداف خود، به قانونگذارى مدنى پرداخته است. اين متفكر و
بسيارى از روشنفكران مذهبى در جهان در گذشته و حال همچون «على شريعتى» در ايران و حامد
ابوزيد با طرح بازخوانى متن مقدس و «محمود طه» كه به جرم ارتداد در سودان توسط رئيس جمهور
وقت اعدام شد، قصد داشتند تا روح اصلى دين را با شريعت آغشته سازند، نماينده كانون مدافعان
حقوق بشر در اجلاس جهانى اجتماعى ادامه داد: روشنفكران مذهبى قصد دارند تا با بازخوانى و
احياى فكر دينى، اصل و جوهره دين را حفظ و شريعت را به عنوان فرم و شكلى زمانى و مكانى و
متاثر از جغرافيا، تاريخ، سنت و آداب و رسوم انسان ها و زبان از اصل دين متمايز سازند. پس
از نظر ما، اصول دين و روح و محتواى آن، هم سو و يارى رسان تحقق اصول بنيادين و والاى حقوق
بشر و كرامت انسان و دموكراسى و صلح و امنيت است. «نرگس محمدى» در ادامه سخنان خود افزود:
«از سويى ديگر، بايد توجه كرد كه بخش قابل توجهى در جهان امروز در غرب و شرق، با باورهاى
دينى زندگى مى كنند يعنى با باورهاى دينى كار مى كنند، مى خورند و مى خوابند، فرزند تربيت
مى كنند، تحصيل مى كنند، خانواده و جامعه مى سازند و در يك كلام انسان هايى با باورهاى
دينى، بخشى از جهان را در اختيار دارند و اين قابل اغماض نيست. به عبارتى بى اعتنايى
روشنفكران غيرمذهبى به مذهب و اديان، بى اعتنايى و ناديده گرفتن اكثريت مردم جهان است كه با
اهداف بشردوستانه منافات دارند. روشنفكران مذهبى با عنايت و توجه به اين امر در جهان و در
ايران، مسئوليت و رسالتى سخت و دشوار، اما مهم بر دوش مى كشند كه رابطه ميان انديشه مذهبى
با آزادى و عدالت در مفهوم مدرن است.» «نرگس محمدى» در پايان اظهاراتش چنين نتيجه گرفت: «پس
در حالى كه انسان ها با باورها و اعتقادات خود زندگى مى كنند اين اصلى انكارناپذير است، از
سويى نيز باورهاى غلط و ارتجايى و ضدحقوق بشرى نيز از سوى مرتجعين و مغرضين كه منافع فكرى و
گروهى خود را مى طلبند، مطرح و تقويت مى شود و در بى توجهى روشنفكران به مقوله دين و نقش و
كاركرد آن شايد يكى از عواقبت وحشتناك اين است كه انسان هايى در دام افراطيون همچون طالبان
در دوران معاصر مى غلتند كه فاجعه اى براى بشريت است و البته به همين دلايل است كه
روشنفكران مذهبى تحت فشار و سختى هاى فراوان قرار دارند. از همين روى كسانى كه مدعى سازگارى
اسلام و حقوق بشر ودموكراسى هستند، دغدغه اى بزرگ و راهى ناهموار پيش رو دارند كه براى تحقق
آن نياز به همدلى و هميارى مدافعان حقوق انسان مى باشد.» موضوع مورد بحث اين فعال حقوق بشرى
در اجلاس WSF،
چالش برانگيز بود. چنانچه تعدادى ضمن رد نظريه او، به عدم همخوانى اين دو مقوله پرداختند
ولى در مقابل گروهى نيز ضمن استقبال از طرح آن، راهكارهايى براى عملى كردنش ارائه كردند.
گفتنى است «شيرين عبادى» برنده جايزه صلح نوبل در دوره قبل راجع به سازگارى «دين و
دموكراسى» سخنرانى كرد كه مورد توجه قرار گرفت.
• مخالفت با نقض حقوق بشر
هر چند كه برنامه اصلى
اجلاس اجتماعى جهانى در قالب برگزارى كنفرانس هايى با موضوعات متنوع و صدور چندين بيانيه
اجرا مى شود، ولى اين گردهمايى مملو از فعاليت هاى جنبى است كه علاوه بر عملياتى كردن
شعارها و اصول اوليه اجلاس خط مشى و نگاه آن را نشان مى دهد. حتى تفاوت شكل برگزارى آن با
ساير اجلاس ها تاكيدى بر اين موضوع است. به طورى كه محل تجمع شركت كنندگان در پنجمين نشست
WSF
چادر هايى وسيع و برافراشته بود. در هر دسته از اين چادر ها، موضوعى متفاوت به نمايش
گذاشته شده بود. يكى از نمايشگاه هايى كه از بازديد پر رونقى برخوردار شد، تزئين تعدادى از
چادر ها با عكس ها، تصاوير، مجلات و چفيه هاى مربوط به فلسطينيان بود. استقبال تجمع كنندگان
از اين نمايشگاه به نوعى اعلام حمايت از مردم فلسطين بود كه سالانه ضمن خريد پوستر ها،
مجلات و چفيه هاى آنان، قصد كمك و حمايت از ايشان را دارند. در چادر هاى ديگر عكس «بن لادن»
و «بوش» در كنار يكديگر قرار گرفته بود و مطالبى نيز در همسويى اين دو نفر در مجلات و مطالب
منتشر شده به چشم مى خورد. همچنين در نمايشگاهى ديگر، طالبان به عنوان سمبل افراطيون با
لباس بلند بر دوششان كه در زير آنها اسلحه پنهان بود، به نمايش گذاشته شده بود. علاوه بر
اين كيف ها و ساك هاى دستى بين حاضران توزيع شده بود و روى آنها عكس بوش با علامت ممنوع كه
به «بوش ممنوع» معروف شد، به چاپ رسيده بود. اين امر به معناى مخالفت صريح و علنى اجلاس با
سياست هاى جنگ طلبانه است. موضوعاتى چون جنگ، كشتار، محروميت، استفاده از سلاح و تهاجم حتى
به بهانه صدور تحقق و دموكراسى طى برگزارى اجلاس به جد مورد بحث و مخالفت مدافعان حقوق بشر
قرار گرفت. از سوى ديگر موارد نقض حقوق بشر، مقابله با تهديدات، دستگيرى، شكنجه و قتل
فعالان حقوق بشر نيز از مباحث پر اهميت اجلاس پنجم
WSF
بود. مجموعه اين فعاليت ها
۵
روز تمام يعنى تا يازدهم بهمن سال گذشته ادامه يافت.
۱۵۵
هزار نفر از مدافعان حقوق بشر و فعالان اجتماعى، در حالى چادر هاى سفيد رنگ را كه در سواحل
«پورتوآلگره» برزيل برافراشته بودند، ترك مى كردند كه پنجمين اجلاس «مجمع اجتماعى جهانى»
متفاوت از دوره هاى قبل بود و بايد در انتظار باشيم كه ششمين گرد همايى مهم و تاثير گذار از
چه ويژگى هايى برخوردار خواهد بود؟
|
