كار كودكان در كشورهاى صنعتى جهان

راديو آلمان: سه شنبه 10 شهريور 1383 – 31 اوت 2004

آنها فرش مى بافند، در مزارع عرق مى ريزند، نوكر و كلفت خانه ى ثروتمندان مى گردند و شايد به خود فروشى مشغولند. سازمان جهانى كار ILO ، طى گزارشى كه كه چندى پيش در شهر وين، به اطلاع عموم رسيد، شمار كودكان شاغلِ پنج تا چهارده ساله را بيش از ۲۰۰ ميليون نفر تخمين مى زند. بعضى ديگر از سازمان هاى حمايت از كودكانِ جهان، اين رقم را حتى تا ۳۵۰ ميليون نفر برآورد كرده اند.

در گزارش  ILO  ، شمار كودكان شاغل در بعضى كشورهاى جهان به اين ترتيب است: دو ميليون كودك  در آفريقاى جنوبى، ۷۰۰ هزار كودك در جاكارتا، پايتخت اندونزى، ۵۵۰ هزار كودك در برزيل و ۲۶۰ هزار كودك در پاكستان.

اكثريت قريب به اتفاق ۱۹۱ كشور عضو سازمان ملل متحد، كنوانسيون منع كار كودكانِ سازمان ملل متحد را امضا كرده اند و در كشورشان طى قوانيني، كار كودكان ممنوع اعلام شده، اما در گزارش سازمان جهانى كار  ILO   آمده است كه با وجود اين، ممنوعيت كار كودكان در بسيارى از كشورهاى جهان جدى گرفته نمى شود و اشتغال آنها در اين كشورها امرى طبيعى ست. 

سازمان هاى مدافع حقوق بشر در جهان، مثلا سازمان  ديده بان حقوق بشر،  به همين جهت است كه از دولت هاى جهان خواسته اند تا ممنوعيت كار كودكان را جدى بگيرند و به اين مسئله با شدت بيشترى برخورد كنند. 

متاسفانه تحقيق  سازمان جهانى كار  ILO  فقط به كشورهاى در حال توسعه جهان، در آسيا، آفريقا و آمريكاى جنوبى  پرداخته و نتايج مطرح شده در اين گزارش،  فقط به اشتغالِ كودكان در اين كشورها اختصاص يافته است. بايد خاطر نشان كرد كه اگرچه كار كودكان در كشورهاى ثروتمند و صنعتى جهان، به شدتِ  كشورهاى جهان سوم نيست، اما در اروپا نيز كودكان شاغل كم نيستند.

بايد گفت كه كار آنها به خاطر غيرقانونى بودن آن، در پنهان انجام مى گيرد و ديده نمى شود. موسسه پژوهشى ERES  در ايتاليا با انتشار نتيجه تحقيقاتش در مورد كار كودكان در اين كشور از جمله مى نويسد كه در ايتاليا از هر ۵۰ كودكِ  زير ۱۴ سال،  يكى به طور مستمر كار مى كند. در اين كشور كم نيستند كودكانى كه به همراه مادرشان به نظافت خانه ى مردم مى پردازند، در فروشگاه ها به تفكيك اجناس مشغولند و يا در رستوران ها چاى و قهوه به مشتريان مى دهند.

با بيكار شدن كودكانِ شاغل، بسيارى از آنها زندگى در خيابان ها را تجربه مى كنند و به اين ترتيب سرنوشتى دردناك آغاز مى گردد كه مى تواند به انتهايى تراژيك بيانجامد.

خانم آنا تِسِلّي، يكى از همكاران موسسه پژوهشى ERES  در مورد تجربه خود در مورد كودكان شاغل در ايتاليا ، كه شمارشان ۴۰۰ هزار نفر است، مى گويد:

“ با يه پسر بچه، در جريان تحقيقاتم آشنا شدم، كه از سن دوازده سالگى به كارهاى مختلفى مشغول بود و زمانى كه باهاش آشنا شدم ديگه شغل سابقش رو كه بردن قهوه سر ميز مشتريا بود، بهش نمى دادن. او مستاصل بود و نمى دونست چى كار كنه.”

سنديكاى كارگرى CGIL  در ايتاليا، يكى از دلايل اشتغال كودكان را  فقر خانوادگى آنها مى داند. آلساندرو گِنو وِسي، مسئول اشتغال كودكان در اين سنديكا، در اين مورد مى گويد:

“همه مى دونن كه بچه ۱۲ يا ۱۳ ساله علاقه اى به كار كردن نداره. هر بچه اى دوست داره بازى كنه، اما بچه اى كه مى بينه حقوق پدرش فقط ماهى ۵۰۰ تا ۶۰۰ يوروست، البته اگه كارش خوب پيش بره، و چند تا خواهر و برادر ديگه هم توى خونه هستن كه بايد شكمشون سير بشه، اونوقت به فكر كار كردن ميفته و همين كه چنين امكانى براش مهيا مى شه، درسو ول مى كنه و ميره  سراغ كار. بنابراين در اين موارد نمى شه از كار خود خواسته ى بچه صحبت كرد. فشار خانواده و شرايط روحي، بچه رو واقعا وادار مى كنه كه بره سرِ كار و كمك مالى خانواده بشه.”

نكته ديگرى كه در خانواده هاى فقير تبليغ مى شود اين است كه به مدرسه رفتن و تحصيل، چيزى نيست جز تلف كردن وقت. در چنين شرايطى، هنگامى كه كودك مشكلات فراوان مالى خانواده اش را مى بيند، با اولين پيشنهاد كار، آنرا مى پذيرد و مدرسه را ترك مى گويد. خانم آنا تِسِلّي، يكى از همكاران موسسه پژوهشى ERES  از تجربيات خود در اين مورد مى گويد: “با شروع كار، بچه ها فكر مى كنند كه ديگه بزرگ شده اند و به دنياى بزرگا پا گذاشتن. اونا با حقوقى كه مى گيرن، اگرچه ناچيز، مى تونن چيزهايى رو  برا خودشون بخرند كه بچه هاى ديگه امكان خريدشو ندارند. در ضمن اونا با شروع كار، ديگه احتياجى ندارن كه به مدرسه برند. به مدرسه، يعنى جايى كه به خاطر بد بودن درسشون، در اونجا،  هميشه احساس بدى داشتن. مى تونم بگم كه تقريبا همه ى بچه هاى شاغل از مدرسه بدشون مياد.”

طبق آمار،  كار كودكان در كشورهاى غربي، بيشتر در خانواده هاى خارجى ديده مى شود. اين كودكان ستمى مضاعف را متحمل مى شوند. از آنها خواسته مى شود تا كارى بيشتر از كودكان كشور هاى اروپايى انجام دهند، اما حقوقى كمتر از آنها دريافت كنند. آلساندرو گِنو وِسي، مسئول اشتغال كودكان، در سنديكاى كارگرى CGIL  در ايتاليا در اين مورد مى گويد: “جووناى ۱۳ يا ۱۴ ساله ى آفريقايى يا بالكانى، ارزون ترين نيروى كار در بازار سياه ايتاليا هستند. البته حقوق خارجى ها در مجموع نسبت به ايتاليايى ها  كمتره، اما حقوق بچه هاى خارجى كه ديگه قابل مقايسه نيست و خيلى پايين تره.”

سنديكاهاى ايتاليا به سياست مداران،  مسئولان مدارس و مقامات پليسِ كشور اعتراض دارند. مدت هاست سياست مداران و ارگان هاى دولتى كشور چشم خود را به روى كار كودكان، كه قانونا ممنوع است، بسته اند.  اما ديگر زمان آن رسيده كه به معضل كار كودكان توجه بيشترى شود. آلساندرو گِنو وِسى بر اين نظر است كه از خصوصيات وجود جامعه اى  متمدن، برخورد مثبت نسبت به كودكان است و ممنوعيت كارِ كودكان. او در اين مورد مى گويد: “اگر ما واقعا خواستار ممنوعيت جدى كار كودكان در كشورهاى عقب افتاده جهانيم، ابتدا بايد به اين پديده منفى در كشور خودمون بپردازيم و با اون به طور جدى مقابله كنيم.”