زنان ايران، ده سال پس از پکن

ليلا موري – زنان ايران - پنج شنبه 4 تير 1383- 24 ژوئن 2004

Leila@womeniniran.org

همايش مسائل زنان ايران ( ه سال بعد از پكن ) 3 تير ماه توسط مركزمحققان مستقل زنان و گروه وه علمي- تخصصي زنان انجمن جامعه شناسي ايران در تالار شريعتي دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران برگزار شد. شركت كنندگان در اين همايش محققان و اعضاي سازمانهاي غير دولتي فعال در امور زنان بودند.

هدف از اين همايش بررسي گزارش تهيه شده توسط كانون محققان مستقل براي ارايه به كنفرانس جهاني پكن +10 بود. اين گزارش به بررسي 9 محور نگران كننده مطرح شده در كنفرانش پكن (1995) پرداخته است. اين حوزه ها عبارتند از فقر، آموزش، خشونت، اقتصاد، قدرت و تصميم گيري، حقوق بشر، رسانه ها، دختربچه ها و بهداشت براي زنان. البته در اين گزارش سه محور ديگر يعني محيط زيست، جنگ و سازو كارهاي سازماني مورد بررسي قرار نگرفت. در اين همايش علاوه بر سخنراني دو پانل با عنوانهاي "زن و توسعه" و "زن و حقوق بشر" نيز برگزار شد.

اين نشست با سخنراني دكتر شهلا اعزازي استاد جامعه شناسي دانشگاه علامه طباطبايي آغاز شد. وي گفت: " در اين گزارش هدف اين بوده كه ديدگاه خاصي از جامعه شناسي زنان بيان شود و روشهاي متداول در جامعه شناسي به كار گرفته نشود بلكه با رويكرد جنسيتي به مسائل نگاه شود." او افزود:" هدف جامعه شناسي بررسي پديده هاي اجتماعي است ولي در 100 سال گذشته هيچگاه مسائل مربوط به زنان از ديد يك پديده اجتماعي بررسي نشده بلكه آنها را طبيعي قلمداد كرده اند."

وي هدف اين نشست را ايجاد مشاركت و اجماع و همفكري براي بررسي بهتر مسائل زنان در ايران عنوان كرد.

ديگر سخنران افتتاحيه اين همايش دكتر ناهيد مطيع مدير گروه جامعه شناسي دانشگاه آزاد رودهن بود. وي پس از بيان تاريخچه اي از تشكيل مركز محققان مستقل زنان گفت:" تمركز اصلي ما بر روي مسائل زنان است. ما نقد گزارش دولتي كه به اجلاش پكن +5 فرستاده شد را انجام داديم، و واكنش دولت در زمينه اين نقد بسيار مثبت بود و آنها در خواست همكاري بيشتر كردند كه اين كاملا ارزشمند است و ما از آنها متشكريم."

سخنران ديگر اين همايش محبوبه عباسقلي زاده از مركز كارورزي سازمانهاي غير دولتي زنان بود كه گزارشي درزمينه تجربه شبكه هاي سازمانهاي غير دولتي آسيا- پاسفيك در نظارت بر نحوه اجراي كارپايه پيشبرد زنان وآماده سازي پكن+10 ارئه داد. وي عنوان كرد:" كنفرانس منطقه اي سازمانهاي غير دولتي زنان از تاريخ 30 ژوئن لغايت 3 جولاي در بانکوك برگزار خواهد شد و 12 نفر از فعالان زنان ايران شركت دارند." وي ادامه داد:" افتتاحيه اين كنفرانس با فيلم زندان زنان منيژه حكمت خواهد بود."

او محورهاي اصلي اين كنفرانس را بنياد گرايي، نظامي گرايي و جهاني شدن عنوان ، و شعار اين كنفرانس را " بزرگداشت و دستاوردهاي زنان و رويارويي با مسائل فوريتي" اعلام كرد. وي ادامه داد:" موضع آسيا پاسفيك همكاري با دولتهاست و علاقه اش تحت تاثير قرار دادن دولتهاي منطقه در نشستهاي بين المللي است."

سخنران بعدي نشست دكتر الهه كولايي بود. وي گفت :" ما به عنوان زن ايراني بايد با توجه به شرايط داخلي براي رسيدن به نتايج مطلوب ظرفيت ساز كنيم. ما بايد به شكل واقع بينانه و با پرهيزاز جزيي نگري تمام ابعاد مسائل را تحت بررسي قرار دهيم."

دكتر اعظم خاتم از مركز محققان مستقل از ديگر سخنرانان اين همايش بود. وي گفت:" حدود 4 دهه است كه درباره علل و موانع توسعه در ايران صحبت مي شود. و امروزه درك و تعريف ما از توسعه تغيير يافته است. امروزه توسعهاي كه متضمن ازادي و عدالت است مورد نظر ماست."

اين عضو شوراي مستقل انجمن شهرسازي و معماري ادامه داد:" جايگاه امروز ايران در توسعه آبرومندانه نيست. ما از بسياري از كشورهاي همسايه كه ديرتر از ما پا به دوره مدرن گذاشتند نيز عقبتريم. شايد وضعيت پيشرفت زنان در ايران در آموزش و بهداشت در سطح منطقه اي و ملي بسيار عالي باشد ولي در زمينه حقوق بشر، قدرت و تصميم گيري و خشونت در زمزه كشورهاي عقب مانده است."

وي افزود:" زنان ما خواستار تغييراتند و دولت قادر نيست الزامات ذهني توسعه و پيا مدهاي آن را نمايندگي و متبلور كند. تحول شاخصها عميقا با خواست زنان گره خورده است و درك ما از توسعه با لحاظ كردن بخش حقوق بشري زنان است."

در بخش پرسش و پاسخ بعد از سخنرانيها چند موضوع توسط شركت كنند گان مطرح شد. كه از جمله آنان شهلا لاهيجي مدير نشر روشنگران بودند كه به اين موضوع كه دولت هميشه ما را غير خودي و نخودي (!) ديده است اعتراض كرد و گفت: "با و جود اينكه ما هيچ كدام خيال انفجار سازي و تحركات انقلابي نداريم ولي به حداقل حرفهاي ما هم گوش نمي دهند

وي ادامه داد :" ما در حال حاضر بدون آمادگي و برنامه ريزيدر حال رفتن به كنفرانس هستيم.به تر است هر چه بيشتر بر روي مسائل مرتبط با پكن+10 متمركز شويم و عملكرد گذشته و برنامه هاي پيش رو را مورد بررسي قرار دهيم."

شادي صدر نيز آمارهاي موجود در گزارش را قديمي و دولتي دانست. و گفت " اين آمارها تحليل نشده و با ديدگاه جنسيتي برسي نشده و اين ضعف عمده گزارش است . آيا با توجه به اينکه در همه اين گزارش از آمارهاي دولتي استفاده شده مي توان گفت اين يک گزارش آلترناتيو واقعي است؟."

دكتر ژاله شادي طلب استاد مطالعات زنان دانشگاه تهران در مورد گزارش گفت:" انتظار اينكه گزارش سازمانهاي غير دولتي همان گزارش دولتي باشد كاملا نادرست است. دولت ايران نماينده واقعي ملت ايران نيست در نتيجه سازمانهاي غير دولتي بايد تلاش كنند در دامان دولت نيفتند. از دولتي كه بر روي "چه كسي گفته؟كجا گفته و از طريق چه كسي" حساسيت دارد بايد مستقل بمانيد."

وي ادامه داد: گزارشي با آمارهاي دولتي و قديمي چيز قابل ملاحظه اي براي ما به ارمغان نمي آورد.

دکتر کولايي نیز گفت: منظور خانم شادی طلب این بود که دولت ايران نماينده جامعه مدني ايران نيست اما قطعا نماينده مردم ايران است. با تمامي معيارهاي بين المللي که ارزيابي کنيم، آقاي خاتمي با 23 ميليون راي مردم رييس جمهور شده اند.

در اين ميان خانم عباسقلي زاده بر اساس پاره اي از اعتراضات در ارتباط با اشخاص شرکت کننده در كنفرانس سازمانهاي غير دولتي زنان در بانکوك و شخص خودش به عنوان نماينده سازمانهاي غيردولتي زنان ايران گفت: "شاخصهاي انتخاب آنان با ما بسيار فرق دارد در آنجا بحث دولتي و غير دولتي، خودي و غير خودي مطرح نيست بلكه ميزان فعاليت حرف اول را مي زند".

وي ادامه داد:" بهتر است به مسائل با ديدبازتر بنگريم و گفتمانهاي سياسي را وارد گفتمانهاي مدني نكينم. انتخاب شركت كنندگان در كنفرانس يك انتخاب دولتي نبود و بنيادهاي خارجي مستقيم در اين باره تصميم مي گيرند که به چه کساني کمک کنند تا بتوانند در اين کنفرانسها حضور داشته باشند."

در ادامه همايش دو پانل با عنوانهاي "زن و توسعه" و "زن و حقوق بشر" برگزار شد. در هر كدام از اين پانلها بخشهايي از گزراش تهيه شده مورد بحث و بررسي قرار گرفت و حاضران نظرات خود را در هر زمينه بيان داشتند.

در پانل " زن و توسعه" مو ضوعات قدرت و تصميم گيري، اقتصاد، بهداشت وفقر كه به ترتيب توسط خانم ها سهيلا طهماسبي فر، اعظم خاتم، نسرين اميدوار و ناهيد مطيع تهيه شده بود مورد كنكاش قرار گرفت.

فخرالسادات محتشمي پور از شركت كنندگان اين پانل معتقد بود كه در بخش زنان و تصميم گيري، اقدامات و فعاليتهاي دولت مورد توجه واقع نشده است در حالي كه به گفته وي اقداناتي بسياري از طريق دولت در بخشهاي كمك به احزاب و بهداشت زنان انجام گرفته است. وي گفت كه گاهي اظهار نظرهاي غير كارشناسانه ممكن است كارها را خراب كند.

دكتر زاهدي، استاد دانشگاه گفت:" بايد در اين گزارش نظرات، تحقيقات و گزارشات دولتي، غير دولتي و آكادميك – همگي با هم مورد بررسي قرار مي گرفت و شايسته بود بيش از آنچه كه در دسترس بود استفاده مي شد و آسانترين راه را نمي رفتيد."

فريده ماشيني از موسسه مطالعات و تحقيقات زنان نگاه سيستمي به موضوع را بسيار مهم دانست و گفت:"به نظر مي رسد كه در بعضي موارد به جاي تحقيق و استفاده از تجارب ترجمه كلمه به كلمه متون ديگر آورده شده است و به همين دليل نمي توان اين گزارش را ملي دانست. ما بايد به دنبال بهبود مستمر باشيم نه تكرار مكررات.

عدم در نظر گرفتن زنان روستايي از ديگر ايرادهاي وارده به گزارش در اين پانل بود. علاوه بر آن اعتراض به عدم دعوت از سازمانهاي غير دولتي زنان استانها نيز مطرح شد.

در پانل "زن و حقوق بشر، سروناز وفا، شهلا اعزازي، سهيلا وارسته فر، محبوبه عباسقلي زاده، اکرم خاتم و زيبا جلالي ناييني توضيحاتي پيرامون گزارشهاي خود درباره محورهاي حقوق بشر زنان، خشونت عليه زنان، آموزش، زن و رسانه و دختر بچه ها دادند. "

دکتر شهلا اعزازي در بخش خشونت عليه زنان گفت: من در مرکز خشونت نابرابري قدرت و اقتدار را در جامعه مي بينم. تا زماني که زنان در جامعه به قدرت دسترسي نداشته باشند تحت خشونت در جامعه و خانواده قرار خواهند گرفت.

متاسفانه در فرهنگ ما همواره قرباني خشونت مقصر قلمداد مي شود. به عنوان مثال پديده قرباني شدن قرباني در خيابان در ايران وجود دارد. جامعه يک بار زن روسپي را قرباني مي کند و او را مورد سوء استفاده قرار مي دهد و يک بار ديگر مردي مي آيد و در مورد زنان روسپي قضاوت مي کند و آنها را به قتل مي رساند. نيروي انتظامي هم وقتي مقتولين گويا بدنام هستند خيلي به سختي شروع به پيدا کردن قاتل مي کنند. از سال 58 تا حالا 80 زن به شکل سريالي کشته شده اند. در نتيجه، خيابان ناآمن مي شود و مي توان اين را گفت که مردان جامعه را براي زنان ناامن مي کنند و زنان براي رهايي از اين خطرات مردساخته بايد زير نظارت مردان قرار گيرند. اين دور باطل از بين نمي رود تا زماني که دولت دخالت کند و رسانه ها و آموزش و پرورش به اين موضوع توجه کنند.

دکتر سهيلا وارسته فر در بخشي از توضيحات خود پيرامون محور آموزش زنان گفت: درست است که وضعيت آموزش زنان ما از نظر کمي خيلي قابل توجه است اما از نظر کيفي در مناطق محروم ما نمي توانيم دخترانمان را بعد از تحصيلات ابتدايي در مدرسه نگه داريم.

وي همچنين به محتواي کتابهاي درسي که به شدت تبعيض آميز است و توزيع رشته ها که هم در آموزش عالي و هم در فني حرفه اي و کار و دانش شديدا جنسيتي است به عنوان چالشهاي عمده اشاره کرد و در پايان گفت: معلمي که با فرهنگ پدرسالارانه بزرگ شده همان را منتقل خواهد کرد. بايد در برنامه آموزشي تربيت معلم کمي روي ديدگاه معلمان کار انجام شود.

محبوبه عباسقلي زاده نيز به اين نکته اشاره کرد که: مهمترين اتفاقي که افتاده انتقال موضوعات زنان از روزنامه ها به وب سايتها و انتقال تصاوير مربوط به زنان از تلويزيون به سينماست.

زيبا جلالي ناييني نيز گفت:هرچند خانواده به عنوان محلي امن تعريف شده اما در عين حال مهمترين عامل انتقال تبعيض جنسي است. آن محل امن که نامش "خانه" است تضادي براي تحقيقات جرمشناسي به وجود آورده چون بسياري از ناهنجاريها در خانه رخ مي دهد.

وي افزود: دختران و پسران به يک ميزان از خانه فرار مي کنند اما فرار دختران در خانواده و جامعه حساسيت و واکنش بيشتري ايجاد مي کند و احتمال اينکه دختران به خصوص براي جرائم جنسي به دادگاه کشيده شوند و مجازات بيشتري تحمل کنند خيلي بيشتر است.

پس از آن حضار سئوالات و نظرات خود را درباره مطالب مطرح شده ارائه دادند.

شادي صدر، با طرح اشکالاتي در بخش حقوق بشر زنان گفت: به نظر مي رسد اين گزارش بيشتر از يک سال پيش نوشته شده است و بيشتر قوانين تغيير کرده است. همچنين اين گزارش بيشتر گزارش قوانين جمهوري اسلامي ايران درباره زنان است تا حقوق بشر زنان که يک مفهوم بسيار وسيعتر است.

سحر مرانلو نيز با تاييد اين ايرادات گفت: حقوق بشر زنان نه تنها آنچه را که در قانون آمده بلکه آنچه را که در عمل هم وجود دارد نشان مي دهد.

شهيندخت مولاوردي نيز به اين موضوع اشاره کرد که به نظر مي رسد اين گزارش در چارچوب سند پکن نوشته نشده است و بندهاي خاصي از سند پکن را که درباره آموزش حقوق بشر و... است مسکوت گذارده است.

اين همايش با صدور بيانيه اي در ده بند به كار خود را پايان داد.