زنان مجلس هفتم پشت سر مردان مى ايستند

نرگس ابراهيمى:شرق: چهار شنبه 20  خرداد 1383- 9 ژوئن 2004

«نمى شود كه يك زن در جايگاه هيات رئيسه مجلس بنشيند و ما دائماً چشممان به چشم او بيفتد!»

اين عبارت مهم ترين و اصلى ترين استدلالى است كه مانع از ورود زنان نماينده مجلس هفتم به جايگاه هيات رئيسه مى شود.ظاهراً از زنان مجلس هفتم كه اكثريت آنها با حمايت آبادگران وارد مجلس شده اند خود به اين عبارت اعتقاد و ايمان دارند. همين اعتقاد باعث شد كه زنان طى چهار اجلاس كه منتخبان مجلس هفتم تشكيل دادند تا پيش از شروع به كار رسمى خود، اعضاى هيات رئيسه مجلس را انتخاب كنند، كاملاً منفعل عمل كرده و هيچ تلاشى براى معرفى يك نفر از ميان خود جهت عضويت در هيات رئيسه به عمل نياوردند. در جريان برگزارى چهار اجلاس هيچ گاه نام يك كانديداى زن هم مطرح نشد.زمانى هم كه مجلس هفتم رسماً تشكيل شد در نخستين جلسه تعيين هيات رئيسه موقت، دوازده زن نماينده مجلس هيچ سازماندهى براى عضويت يك نفر از خودشان در هيات رئيسه نداشتند. البته اين نكته نيز قابل اهميت است كه تركيب اعضاى هيات رئيسه توسط گروه ها و احزاب سياسى راه يافته به مجلس مشخص مى شود و معمولاً تصميم يك نفر يا جمعى كوچك براى فرستادن يك عضو به هيات رئيسه كارساز نيست. همين كه زنان مجلس هفتم كه از نمايندگان جناح اكثريت و يا همان آبادگران هستند، تلاش براى قانع كردن اكثريت به عمل نياوردند، نشان مى دهد كه نمى توان انتظار داشت يكى از آنها به عضويت هيات رئيسه درآيد.

ضمن اينكه مردان اكثريت نيز به همان دليلى كه در ابتدا به آن اشاره شد دلشان نمى خواهد يك زن در جايگاه هيات رئيسه قرار گيرد. هرچند كه معمولاً به هنگام تقسيم پست، مردان زودتر از زن ها صف مى كشند و اگر زنان از خود تحركى براى گرفتن حقشان نشان ندهند بى ترديد در انتهاى صف قرار گرفته و طبيعتاً پستى به آنها نخواهد رسيد. زنان مجلس هفتم هم از آن جمله زنانى هستند كه معمولاً ترجيح مى دهند در انتهاى صف و پشت سر مردان قرار گيرند.

به همين دليل اقدام فردى رفعت بيات كه از زنجان به مجلس راه يافته براى ورود به هيات رئيسه هيچ ثمرى نداد. او كه به دليل تجربه ۱۲ ساله حضور در چند انتخابات مجلس (از چهارم تا هفتم) و شوراها بالاخره در اين دوره موفق به كسب كرسى نمايندگى شد، براى انتخاب منشى و كارپردازى هيات رئيسه موقت كانديدا شد كه براى منشى ۲۰ راى و براى كارپردازى ۵ راى به دست آورد. يعنى كمترين آرا در ميان كانديداهاى سمت منشى و كارپردازى. او حتى در رابطه با كارپردازى نتوانست آراى دوازده زن نماينده را به دست آورد. ظاهراً تجربه سه دوره كانديداتورى و شكست در انتخابات، بيات را آبديده كرده است. در هيات رئيسه دائم هم وى توانست ۵۵ راى كسب كند.حتى زمانى كه دو تن از زنان مجلس هفتم گفتند كه براى هيات رئيسه دائم مجلس يك نفر از ميان خودشان را كانديدا مى كنند مورد اعتراض سازمان دهندگان مجلس قرار گرفته و از حرف خود پشيمان شدند.

بعداً فاطمه آليا سخنان اين دو زن نماينده را تصحيح كرد. وى كه نماينده تهران و از اعضاى گروه اصلى آبادگران يعنى جمعيت ايثاگران انقلاب اسلامى است تاكيد كرد كه زنان نماينده مجلس هفتم علاقه اى به حضور در هيات رئيسه ندارند و مى خواهند در كميسيون ها فعال شوند.هنوز زود است كه راجع به عملكرد و برنامه هاى زنان مجلس هفتم اظهارنظر كرد ولى نحوه ورود اين نمايندگان به مجلس، گوشه گيرى، فرار از مقابل خبرنگاران، ترس از دادن شماره تلفن تماس به آنها و اظهارات اوليه اى كه از آنان در مطبوعات درج شده نشان دهنده موضع دنباله روانه زنان در مجلس هفتم است.

فاطمه آليا نماينده تهران طى ده روزى كه از شروع به كار مجلس هفتم مى گذرد، بيشترين اظهارنظر را در خصوص مواضع و برنامه هاى زنان در مجلس هفتم داشته است. وى ضمن دفاع از ازدواج مجدد مردان كه آن را به نفع زنان ارزيابى كرده است از الحاق ايران به كنوانسيون منع تبعيض عليه زنان نيز انتقاد كرد و گفت كه زنان مجلس هفتم با مفاد اين كنوانسيون موافق نيستند.لازم به ذكر است كه لايحه الحاق ايران به كنوانسيون منع تبعيض عليه زنان در مجلس ششم تصويب شد ولى با مخالفت شوراى نگبهان روبه رو شد و اينك در مجمع تشخيص مصلحت نظام است تا آنها در مورد مصلحت نظام در پيوستن يا نپيوستن به اين كنوانسيون تصميم گيرى كنند.فاطمه آليا همچنين از ازدواج دختران با پسران كوچك تر از خود دفاع كرده است.

در مجموع به نظر مى رسد نفيسه فياض بخش كه تنها زن نماينده است كه تجربه حضور در دو دوره مجالس چهارم و پنجم را داشته است بيش از زنان ديگر بتواند فعال باشد. وى در نخستين حركت خود به اعتبارنامه باغبانيان نماينده نطنز و قمصر اعتراض كرده است.بسيارى از خبرنگاران به دليل احتراز زنان نماينده از روبه رو شدن با آنها نتوانسته اند به پاسخ سئوال هاى خود از جمله علت اعتراض فياض بخش به اعتبارنامه نماينده نطنز دست يابند.نفيسه فياض بخش كه خواهر شهيد فياض بخش وزير كابينه در ابتداى پيروزى انقلاب اسلامى است در مجالس چهارم و پنجم عضو كميسيون قضايى بود و از طراحان طرح هاى تشكيل دادگاه هاى خانواده، محاسبه مهريه به نرخ روز و تعيين اجرت المثل زنان پس از طلاق بود.

نيره اخوان بيطرف نماينده اصفهان نيز يكى ديگر از زنان مجلس هفتم است كه تجربه حضور در مجلس پنجم را دارد. وى كه همسر حسن كامران نماينده اصفهان است در اين دوره نيز به همراه همسر خود وارد مجلس شده است. اخوان بيطرف احتمالاً همانند دوره پنجم به كميسيون آموزش و پرورش خواهد رفت كه اينك آموزش و تحقيقات نام گرفته است.نيره اخوان بيطرف نيز از نظر فكرى كاملاً محافظه كار بوده و به نظر مى رسد حقوق زنان را كاملاً اعطا شده مى داند. نيره اخوان بيطرف در مجلس پنجم از همكاران اصلى همسرش در ارائه طرح تشكيل بسيج دانشجويى در دانشگاه هاى سراسر كشور بود.

الهام امين زاده نماينده اى كه از تهران به مجلس هفتم راه يافته تنها نماينده اى است كه با توجه به نوع پوشش و برخورد با زنان خبرنگار به نظر متفاوت از بقيه زنان مى آيد. هر چند كه بعيد است وى نماينده اى جداى از تعلقات فكرى و سياسى جناح راست باشد. او كه مدتى در سپاه پاسداران انقلاب اسلامى كار كرده دكتراى حقوق خود را از دانشگاه گلاسكوى انگليس دريافت كرده و احتمالاً به عضويت كميسيون قضايى درخواهد آمد. وى همچنين عضو انجمن حمايت از مصدومين شيميايى است.

فاطمه رهبر از ديگر زنان مجلس هفتم است كه از اعضاى حزب موتلفه اسلامى و دبير شوراى سياستگذارى اينترنت در سازمان صداوسيماست.تعلق فكرى و سياسى وى به حزب موتلفه و هوادارى اش از محدودسازى دسترسى مردم به اينترنت مى تواند مشخص كننده مواضع و عملكرد آتى وى در مورد حقوق سياسى و اجتماعى به ويژه براى زنان جامعه باشد. رهبر علاقه خود را به عضويت در كميسيون فرهنگى مجلس ابراز داشته است.

لاله افتخارى يكى ديگر از زنان نماينده تهران است كه عضو جمعيت زنان انقلاب اسلامى يكى از شاخه هاى جامعه زينب است و از نزديكان مريم بهروزى دبير كل جامعه زينب محسوب مى شود.

عشرت شائق نيز از حوزه انتخابيه تبريز، آذرشهر و اسكو وارد مجلس شده است. شائق كه تحصيلات حوزوى دارد اصرار مى كند به عضويت كميسيون امنيت ملى و سياست خارجى درآيد ولى به او گفته شده كه تحصيلاتش در اين رابطه نيست و او پاسخ داده است كه كار امنيتى كرده و سابقه آن را دارد.

مهرانگيز مروتى فوق ديپلم آموزش ابتدايى و نماينده خلخال به نظر مى رسد يكى از زنان نماينده اى است كه مستقلاً و بدون وابستگى به گروه آبادگران وارد مجلس شده و هنوز فرهنگ مجلس ششم را دارد و با همان فرهنگ اظهارنظرى درخصوص موقعيت زنان در مجلس هفتم كرده است.وى كه تنها زن باقيمانده از مجلس ششم است كه به مجلس هفتم نيز راه يافته در سخنانى به خبرنگاران پارلمانى گفته است كه كاهش تعداد زنان در مجلس هفتم و عدم حضور آنها در جايگاه هيات رئيسه قابل انتقاد است. مروتى اصرار دارد كه به كميسيون برنامه و بودجه برود.

رفعت بيات نماينده زنجان نيز از زنان مستقل مجلس هفتم است كه نسبت به زنان ديگر فعال تر ظاهر شده است، هر چند كه به نظر نمى رسد ديدگاه هاى فكرى و سياسى او به خصوص در مورد حقوق زنان چندان تفاوتى با زنان جناح آبادگران داشته باشد. رفعت بيات اخيراً علت نامزد نشدن زنان براى هيأت رئيسه را تصميم تشكيلاتى جناح آبادگران عنوان كرده است. سه تن ديگر از زنان مجلس هفتم يعنى فاطمه آجرلو نماينده كرج، عفت شريعتى نماينده مشهد و هاجر تحريرى نماينده رشت كه براى نخستين بار نيز وارد مجلس شده اند، فاقد سابقه و عملكرد مشخص سياسى _ فكرى هستند. انفعال زنان مجلس هفتم كه كاملاً مشهود است يكى از علل كنار گذاشتن آنها از كميسيون هاى بااهميت مجلس نيز خواهد شد. زنانى كه ترجيح مى دهند هميشه پشت سر مردان و در آخر صف باشند بعيد است كه بتوانند وارد كميسيون هاى دلخواه خود شوند چون مردان هميشه در صف هاى نخست دو كميسيون «امنيت ملى و سياست خارجى» و «برنامه و بودجه » هستند.هر چند كه آبادگران ممكن است براى جبران عدم اجازه به زنان براى ورود به هيأت رئيسه جايگاه بهترى در كميسيون ها به آنها بدهند، اما هر چه هست اين جايگاه ها به آنها داده مى شود نه اينكه خودشان به دست آورده باشند.

زنان مجلس هفتم علاوه بر افكار و عقايدى كه مانع از فعاليت و تحرك كامل آنها مى شود ناچارند در محدوده اى كه برايشان تعيين شده حركت كنند. محدوده اى كه براى كل نمايندگان مجلس هفتم به ويژه جناح اكثريت آن وجود دارد.از آنجا كه حركت مجلس هفتم براساس استراتژى مشخص تعيين شده است، اگر زنان و حقوق آنها جايى در اين استراتژى داشته باشد، برنامه هاى آن عملى خواهد شد و تصميم گيرى مستقل زنان نماينده مجلس هفتم تاثيرى در اين استراتژى نخواهد داشت. البته اگر قرار باشد آبادگران افكار عمومى جامعه را جلب كنند، نيمى از اين افكار متعلق به زنان است و مشكل بتوان آنها را ناديده گرفت.