منبع: نشريه پيام يونسكو، شماره ۲، ۲۰۰۳- ترجمه نيكي محجوب:
سواد آموزي
رايگان است. اين گفته پائولو فردي، فيلسوف برزيلي است. اما مردم صدها كشور فقير
دنيا تصور ديگري از سواد دارند و آن را ابزاري براي سلطه سرمايه داران مي دانند.
اين رويه به طور مشخص در بسياري از كشورهاي فقير مشاهده مي شود. در هند بسياري از
كشاورزان به دليل ناتواني در خواندن و نوشتن نمي توانند قراردادهايشان را به نفع
خود امضا كنند و در بسياري از موارد حقوق آنها پايمال مي شود. در بنگلادش زنان
مطلقه و فرزندانشان پس از ترك همسر مجبورند گرسنگي را تحمل كنند زيرا هيچ سندي مبني
بر ازدواج ندارند و به دليل بي سوادي نمي توانند به حقوق خود برسند.در حال حاضر ۸۶۱
ميليون نفر مسن، ۱۴۰ ميليون جوان ۲۴-۱۵ سال در دنيا بي سواد هستند، اين در حالي است
كه سوادآموزي حدود نيم قرن است، در زمره مفاد رعايت حقوق بشر و قانون اساسي كشورها
گنجانيده شده است.به همين سبب اگر تلاش مي كنيم در جهاني زندگي كنيم كه مردان، زنان
و كودكان از تمامي حقوق خود به عنوان يك انسان برخوردار باشند ريشه كن شدن بي سوادي
بايد يكي از اصول باشد. در كنفرانس داكار در سنگال در سال ۲۰۰۰ با اين نگاه كه
آموزش درست ابتدايي براي هر كودك مانعي است براي بي سواد ماندن كودكان آينده، آموزش
عمومي جهاني World education forum)) براي چشم انداز سال ۲۰۱۵ برنامه ريزي شد كه
اين تصميم مهمترين تدبيري است كه براي تغيير روند كنوني در نظر گرفته شد. البته در
اين كنفرانس تنها به مذاكره بسنده شد.
سوادآموزي مشكلي جهاني
از هر هفت نفر
در دنيا يك نفر قادر به خواندن و نوشتن نيست و بسياري از اين ارقام به كشورهاي در
حال توسعه و فقير مربوط است.در بسياري مواقع جمع زيادي از جوانان و سالمندان هرگز
به مكاني به نام مدرسه راه نيافته اند و بسياري از كودكان نيز قبل از اينكه آموزش
ببينند به دلايل مختلف مدرسه را ترك كرده اند.آمارهاي مربوط به بي سوادي ميانسالان
در نقاط مختلف دنيا مبين اين است كه اين برنامه بايد تغيير كند. اين تغييرات شامل
دروس و مضامين درسي در بخش هاي مختلف فرهنگي و اجتماعي و رفتار آموزگاران خواهد
بود. اين تغييرات در كشورهايي مانند بنگلادش، دهلي نو و اوراسيا سبب جذب
دانش آموزان در مقاطع سني به كلاس هاي آموزشي شده است. اين تغييرات مي تواند در
افزايش قدرت شناسايي و سطح فرهنگ آنها مؤثر باشد.
كشورهاي بحران زده و جنگ زده اي مانند افغانستان و تيمور شرقي بايد هرچه سريع تر به
ساخت مدارس آسيب ديده و بازگشايي آنها همت كنند. براساس آمار يونسكو از جمعيت شش
ميلياردي جهان از هر هفت نفر يك نفر قادر به خواندن و نوشتن نيست و در اين ميان
زنان و دختران دو سوم اين تقسيم بندي را به خود اختصاص داده اند، با اينكه طبق نظر
كارشناسان علمي و فرهنگي اين گروه از نظر علمي داراي استعدادهاي بيشتري براي
يادگيري و آموزش هستند. براساس اطلاعات اوليه يونسكو در كنفرانس آموزش عمومي جهاني
بيش از هفتاد كشور نتوانسته اند به اهداف كنفرانس دست يابند و از آن جمله احداث
مراكز آموزش رايگان بوده است. شمال آفريقا و كشورهاي عربي از مناطقي هستند كه با
خطر بالاي بي سوادي مواجهند و نيازمند امكانات خارجي و كمك براي رسيدن به امكانات
اوليه آموزش هستند. در جدول تهيه شده كه در مجله يونسكو به چاپ رسيده بنگلادش، چين،
هند و پاكستان درصدر جدول بي سوادي جهان قرار دارند به همين سبب بانك جهاني مبلغي
را به كشورهاي نيازمند تجهيز امكانات آموزشي اختصاص داده، در اين ميان آفريقا با
اختصاص ۲/۴ ميليارد دلار در صدر كشورهايي قرار دارد كه از كمك هاي بانك جهاني بهره
برده است. بانك جهاني اعلام كرده است ۴۵ درصد از بودجه خود را براي آموزش در مدارس
و همچنين ايدز به كشورهاي رواندا، مالايا و زيمبابوه اختصاص داده است.در بررسي هاي
به عمل آمده در سازمان يونسكو، كوبا توانسته نرخ ۲۳ درصد بي سوادي را پس از انقلاب
كاسترو به ۳ درصد كاهش دهد و دولت هاييتي نيز كه با ۵۳ درصد بي سواد در كشور مواجه
است با احداث هزاران مركز سوادآموزي در تلاش است تا نرخ بي سوادي را در سال ۲۰۰۴ به
۲۵ درصد كاهش دهد.براساس برنامه ريزي هاي انجام شده در كنفرانس داكا دنيا تا سال
۲۰۱۵ نيازمند بيش از ۱۵ ميليون معلم است كه سه ميليون از اين تعداد بايد پس از
آموزش به صحراي آفريقا فرستاده شوند.كشورهاي توسعه يافته نيز مشكل اساسي در رابطه
با اين مسئله دارند. در حال حاضر به طور مثال در آمريكا ۷۰ درصد از زندانيان
آمريكايي در حال سوادآموزي هستند. حتي در بسياري از كشورهاي ثروتمند دنيا كه
آموزش هاي ابتدايي و تحصيلات راهنمايي رايگان است به هيچ طريقي نتوانستند نرخ
بي سوادي را به صفر برسانند. با تغييراتي كه پيش بيني شده قرار است سيستم آموزش در
مدارس حداقل در دوره دبستان به شش تا هشت سال افزايش يابد و با تمام اين تلاش ها
براي ريشه كن كردن بي سوادي دنيا نيازمند تلاش تمامي كشورها و سازمان هاي
بين المللي فرهنگي است.